Gereedschappen

Knippen en snijden

Voor het knippen van bladzink zijn er handscharen in verschillende uitvoeringen. Voor het recht knippen van lange stukken gebruikt men de doorloopschaar of rechte schaar. Voor het knippen van rondingen, figuren en op moeilijk bereikbare plaatsen gebruikt men verschillende scharen zoals de gatschaar, de universeelschaar, de ideaalschaar en de rondknipschaar. Een aantal scharen hebben een rechtse en een linkse uitvoering. Dit rechts of links slaat niet op rechts- of linkshandigheid, maar op de mogelijkheid een rechter of linker figuurkromming te kunnen knippen op een zodanige wijze dat het afval wordt vervormd en niet het werkstuk. Bij een rechtse schaar zit de rechter bekhelft onder en de linker boven. Bij de linkse schaar is dit andersom (spiegelbeeld).

Voor het knippen van lange stukken dik bladzink (ca. 1 mm) hebben scharen een extra scharnieroverbrenging. Wanneer een elektrische knabbelschaar wordt gebruikt zal een strookje van ca. 3 mm worden weggeknabbeld. Wanneer lange rechte stukken bladzink moeten worden gescheiden en men wil aan weerszijden van de snijlijn geen vervormingen dan kan men gebruik maken van een zinksnijder. Deze maakt d.m.v. een gehard stalen punt of een widiapunt een insnijding, waarop de plaatdelen na één of tweemaal buigen van elkaar breken. De zinksnijder wordt ook gebruikt voor het maken van scherpe zetlijnen, door het materiaal voor het buigen in te snijden.

Vijlen, schrapen en zagen

Voor het verwijderen van bramen, het nauwkeurig pasmaken en het afronden van hoeken gebruikt men verschillende vijlen, zoals het blokmodel, halfrond- en rondmodel in gradaties halfzoet tot basterd. Om vervuild zink of oud zink blank te maken (bijvoorbeeld om te solderen) of als er een soldeerlaagje moet worden verwijderd, dan maakt men gebruik van een schrapstaal, een driekantig mes, dat op een punt toeloopt. Sommige schraapbewerkingen kunnen worden gedaan met een kabelmes. Het metaalblank maken van zink kan ook goed worden uitgevoerd met een roterende staalborstel of schuurtol in een boormachine. Het zagen van bladzink gaat het best met een ijzerzaag met een grove vertanding. Zagen worden toegepast bij het pasmaken van goten: het op lengte maken, het zagen van een verstek aan de goot, of alleen aan de kraal. De zinkverwerker maakt zijn zinkconstructie vaak pas op een houten ondergrond, zodat ook een set houtbewerkingsgereedschap aanwezig moet zijn zoals en afkortzaag, een schrobzaag en een schaaf.

Buigen en zetten

Voor het buigen van bladzink met kleine afmetingen gebruikt men zettangen in diverse formaten, uiteenlopend van 60 mm tot 1000 mm breedte. De zettangen, breder dan 200 mm worden voornamelijk gebruikt voor het omzetten van dakbanen bij boven- en onderaansluitingen. Voor het met de hand aanhalen van kanten wordt een houten of kunststoffen hamer gebruikt. Hiervoor nooit een stalen hamer gebruiken, want hiermee wordt het zink gerekt. Het buigen en zetten kan in de werkplaats worden uitgevoerd met een zetbank of kantbank.

Vervormen, rekken en drijven

Deze bewerkingen komen voor bij het met handgereedschap vervaardigen van ontvangers, ontluchtingen, versieringen, ornamenten en diverse gebruiksartikelen, zoals bakjes, gieters enz. Voor het aanhalen van kanten gebruikt men een houten of kunststoffen hamer op stalen ondergrond (krimpen). Voor het omslaan en platslaan van haakkanten enz. gebruikt men de zinkklopper (hout of kunststof) met een vlakke zool.

Voor het rekken van kanten bij bijvoorbeeld rond werk en voor het drijven bij het maken van figuren (uithameren) zijn speciale hamers te verkrijgen, zoals de bakhamer, de rekhamer, de bolhamer en de punthamer. Dit werk wordt uitgevoerd op een stalen ondergrond, waarbij gereedschappen zoals kantstaken, bolstaken en de vlakke tas het aambeeld vormen. Voor het efficiënt gebruik van al deze gereedschappen is veel vaardigheid vereist. Het belangrijkste hierbij is, dat in het begin niet te hard wordt geslagen en het werkstuk met geduld stap voor stap wordt opgebouwd. Met meer routine kan men de werkzaamheden geleidelijk aan versnellen.

Rondvormen

Voor het rondvormen van bladzink voor b.v. mastgoten en HWA- buizen kan een rondwals worden gebruikt. HWA-buizen kunnen in de werkplaats worden vervaardigd uit een uitgeslagen zinken strook door deze op de rondwals in de vorm te walsen en daarna m.b.v. pasringen op maat te solderen.

Meet- en aftekengereedschap

De minimaal benodigde gereedschappen hiervoor zijn:

  • 4 -delige duimstok, lengte 1 meter
  • blokwinkelhaak met 45° aanslag
  • verstelbare zwaaihaak of zwei
  • stekkpasser
  • kraspen
  • meetlint
  • waterpas